Στις 15 Ιουλίου μέλη του Συλλόγου Πτυχιούχων Ωκεανογράφων και Θαλάσσιων Βιοεπιστημόνων Ελλάδος παρευρέθηκαν προσκεκλημένα του ιδρύματος Tara Océan στην εκδήλωση ολοκλήρωσης των εργασιών του ερευνητικού ιστιοφόρου σκάφους Tara στην Αττική. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε προς ενημέρωση του κοινού το βράδυ της Δευτέρας στη μαρίνα Καλλιθέας στο πλαίσιο δράσεων της αποστολής TREC (Traversing European Coastlines). Ο Νίκος Μπαντουβάς και ο Ορέστης Μωρέσης, συνεργαζόμενοι περιβαλλοντολόγοι του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών και απόφοιτοι του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλάσσιων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου ξεναγήθηκαν από τον καπετάνιο της αποστολής Samuel Audrain, στους λειτουργικούς χώρους και τους χώρους διαμονής του πληρώματος και του επιστημονικού προσωπικού, καθώς και στα εργαστήρια του σκάφους, τα οποία χρησιμοποιούνται στην έρευνα για τον προσδιορισμό των ανθρωπογενών επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα των παράκτιων οικοσυστημάτων της Ευρώπης.
Η δειγματοληπτική αποστολή του σκάφους “Tara Europa” αποτελεί μέρος της ευρύτερης ερευνητικής αποστολής TREC, η οποία ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2023 και ολοκληρώνεται αυτόν τον Ιούλιο στη χώρα μας. Η εκτενής αυτή επιστημονική αποστολή για τη μελέτη της μοριακής βιολογίας των παραθαλάσσιων περιοχών της Ευρώπης, η οποία διήρκησε συνολικά δύο χρόνια, αποτελεί μία ερευνητική κοινοπραξία του EMBL (European Molecular Biology Laboratory), του ιδρύματος Tara Ocean και επιπλέον περισσότερων από 70 επιστημονικών ευρωπαϊκών ινστιτούτων και αφορά τη συλλογή και την εργαστηριακή ανάλυση μοριακών και μορφολογικών δεδομένων μικροβιακών, αλλά και μεγαλύτερων φυτικών και ζωικών οργανισμών προερχόμενους από μια πληθώρα παράκτιων ενδιαιτημάτων.
Το SV Tara προσδεμένο στη μαρίνα Καλλιθέας για την εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε από το Ίδρυμα Tara Ocean, την Πρεσβεία της Γαλλίας και το Γαλλικό Ινστιτούτο κατά την ολοκλήρωση των δειγματοληπτικών εργασιών στο Ιόνιο Πέλαγος και τον Σαρωνικό Κόλπο.
Το αρχικό όνομα του 36-μετρου ερευνητικού σκάφους Tara ήταν “Antarctica” και στη συνέχεια μετονομάστηκε “Seamaster”, ώσπου το 2003 αγοράστηκε από τον πρόεδρο του Tara Foundation Etienne Bourgois με στόχο να μετατραπεί σε ένα πλωτό εργαστήριο, το οποίο θα ήταν αφιερωμένο στη μελέτη των συνεπειών της κλιματικής κρίσης και την προστασία του παγκόσμιου θαλάσσιου περιβάλλοντος. Έκτοτε το SV Tara συνεχίζει σταθερά το έργο για το οποίο σχεδιάστηκε το 1989, την εξερεύνηση δηλαδή των ωκεανών και των πολικών ζωνών του πλανήτη με απώτερο σκοπό την ευαισθητοποίηση των νέων γενεών απέναντι στη σημασία του υδάτινου περιβάλλοντος και στην υποβάθμισή του ως αποτέλεσμα των ιδιαίτερα παρεμβατικών ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Η γέφυρα του σκάφους με το πηδάλιο και τα διάφορα όργανα πλοήγησης και επικοινωνίας.
Οι προσκεκλημένοι στην εκδήλωση είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τον εργαστηριακό και τον δειγματοληπτικό εξοπλισμό, που χρησιμοποιεί εν πλω η αποστολή του Tara. Το ερευνητικό σκάφος διαθέτει Σύστημα Συνεχούς Δειγματοληψίας Επιφάνειας (CSSS), το οποίο παρέχει συνεχή εισροή θαλασσινού νερού στα εργαστηριακά όργανα για την ανάλυση των φυσικοχημικών και των βιολογικών χαρακτηριστικών του. Οι δειγματοληψίες μεγάλου βάθους πραγματοποιούνται από το επιστημονικό πλήρωμα με δειγματολήπτη τύπου Rosette, ο οποίος συλλέγει απαραίτητα δεδομένα για τη χημική και την οικοτοξικολογική ανάλυση της στήλης του νερού. Εντός του σκάφους υπάρχουν δύο τύποι εργαστηρίων: ένα χημικό εργαστήριο (wet lab), όπου γίνεται χρήση υγρού αζώτου για την πραγματοποίηση ενός ευρέος φάσματος πειραμάτων και το εργαστήριο με τον ηλεκτρονικό εξοπλισμό ανάλυσης των δειγμάτων του νερού (dry lab), που περιλαμβάνει διάφορους τύπους μικροσκοπίων, υπερσύγχρονα όργανα ανάλυσης εικόνας, καθώς και εξειδικευμένο εξοπλισμό κυτταρομετρίας ροής και φθορισμομετρίας για προσδιορισμό της αποδοτικότητας της πρωτογενούς παραγωγής των φωτοσυνθετικών πλανγκτονικών οργανισμών.
Το εργαστήριο ηλεκτρονικού εξοπλισμού επί του SV Tara. Το εργαστήριο στεγάζει τα όργανα οπτικής ανάλυσης και καταγραφής των μικροσωματιδίων και των οργανισμών, τα οποία βρίσκονται αιωρούμενα στο νερό. Η τροφοδοσία του νερού παρέχεται διαρκώς στα όργανα παρακολούθησης από το Σύστημα Συνεχούς Δειγματοληψίας Επιφανείας.
Την Τρίτη 16 Ιουλίου τα μέλη του Συλλόγου παρευρέθηκαν επίσης στην εκδήλωση που συνδιοργάνωσαν το EMBL, το Ίδρυμα Tara Ocean, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων (EMBRC) και το ΕΛΚΕΘΕ, η οποία πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Φάρος του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος με τίτλο «Επιστήμη και συνεργασία για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων προς μία βιώσιμη ζωή στον πλανήτη». Στην επίσημη τελετή, που προηγήθηκε της εκδήλωσης, παρευρέθηκαν και μίλησαν Έλληνες αξιωματούχοι της ελληνικής κυβέρνησης, το ερευνητικό προσωπικό και τα μέλη της διοίκησης του ΕΛΚΕΘΕ, του EMBL, του ερευνητικού προγράμματος TREC και του Tara Ocean Foundation, ενώ προσφώνηση απήγγειλε και η πρέσβειρα της Γαλλίας στη χώρα μας, Laurence Auer. Οι δύο συνεδρίες, οι οποίες απάρτισαν την εκδήλωση, περιλάμβαναν την παρουσίαση του προγράμματος και της αποστολής «Διασχίζοντας τις Ευρωπαϊκές Ακτές», των επιστημονικών και κοινωνικών επιτευγμάτων και των συνεργασιών, που έχει επιτύχει το πρόγραμμα, καθώς και της ερευνητικής δράσης και των επιστημονικών προγραμμάτων, που διαχειρίζονται τα τρία ερευνητικά ινστιτούτα του ΕΛΚΕΘΕ. Οι παρουσιάσεις των έργων αφορούσαν θέματα όπως η θαλάσσια προστασία και η βιώσιμη χρήση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, οι επιπτώσεις της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήματα, η γενετική ποικιλότητα και η βιοπληροφορική.
Το εργαστήριο χημικών αναλύσεων στο οποίο αποθηκεύεται το υγρό άζωτο, που χρησιμοποιείται στις αναλύσεις προσδιορισμού αερολυμάτων (aerosols) και οργανικού άνθρακα στα δείγματα νερού.
Το φορητό εργαστήριο της αποστολής TREC φιλοξενείται πλέον στον τερματικό σταθμό του προγράμματος στις εγκαταστάσεις του Δημοκρήτιου Πανεπιστήμιου Θράκης στην Ξάνθη. Έχοντας ξεκινήσει από τον Απρίλιο του 2023 η αποστολή έχει συλλέξει σε συνεργασία με την αποστολή του SV Tara βιολογικά δείγματα και περιβαλλοντικά δεδομένα από όλο το μήκος των ευρωπαϊκών ακτών, καλύπτοντας ένα σύνολο από 120 διατομές και σταθμών δειγματοληψίας σε σημεία αλληλεπίδρασης του θαλάσσιου με το χερσαίο περιβάλλον. Συνδυάζοντας την ειδίκευση και τις υποδομές του Ευρωπαϊκου Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας και των πολλών συνεργατών του προγράμμτος, η αποστολή σηματοδοτεί μία νέα εποχή στην έρευνα των παράκτιων οικοσυστημάτων και όσων κατανοούμε μέχρι σήμερα για τη ζωή στον πλανήτη σε μοριακό επίπεδο μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο φυσικό περιβάλλον. Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα και τις διαφορετικές δράσεις της ερευνητικής αποστολής TREC, αλλά και για να παρακολουθήσετε τη διαδρομή του SV Tara κατά μήκος των ευρωπαϊκών ακτών μπορείτε να βρείτε στους παρακάτω συνδέσμους:
https://trec.embl.de/itinerary.cgi (Διαδραστικός χάρτης με τη διαδρομή του ερευνητικού σκάφους Tara και τους δειγματοληπτικούς σταθμούς του αυτοκινούμενου εργαστηρίου της αποστολής TREC)
https://www.embl.org/ (European Molecular Biology Laboratory)
https://fondationtaraocean.org/en/expedition/tara-europa/ (Tara Europa expedition)
Ο δειγματολήπτης βαθέων υδάτων Rosette, ο οποίος αποτελείται από μία συστοιχία φιαλών δειγματοληψίας νερού, οι οποίες περιστοιχίζουν ένα κεντρικό κυλινδρικό σύστημα αισθητήρων για μέτρηση μεταξύ άλλων της αγωγιμότητας, της θερμοκρασίας και του βάθους της θαλάσσιας στήλης.
Το ερευνητικό προσωπικό της αποστολής TREC παρουσίασε ευρήματα από το πλούσιο επιστημονικό έργο του προγράμματος στην πρώτη συνεδρία της εκδήλωσης στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Οι ερευνητές από τα Ινστιτούτα Ωκεανογραφίας, Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων και Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών παρουσίασαν το δικό τους επιστημονικό έργο, το οποίο καλύπτει ένα ευρύ θεματικό φάσμα από τον χώρο των θαλάσσιων επιστημών.